Những lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ nhất- 75 năm nhìn lại
Ngày 24-11-1946, Hội nghị văn hóa toàn quốc lần thứ nhất khai mạc tại Nhà hát Thành phố Hà Nội. Hơn 200 nhà hoạt động văn hóa đại diện cho phong trào văn hóa toàn quốc và đại diện Chính phủ, Ủy ban Thường trực Quốc hội đã tới tham dự Hội nghị.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tới tham dự và phát biểu tại Lễ Khai mạc Hội nghị.Tại Diễn văn, Người nêu đã nêu lên mong muốn “nền văn hóa mới của nước nhà lấy hạnh phúc của đồng bào, của dân tộc làm cơ sở”[1]. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: Văn hóa Việt Nam là ảnh hưởng lẫn nhau của văn hóa Đông phương và Tây phương mà chung đúc lại. Vì thế, để tạo ra nền văn hóa Việt Nam, cần phải “lấy kinh nghiệm tốt của văn hóa xưa và văn hóa nay, trau dồi cho văn hóa Việt Nam thật có tinh thần thuần túy Việt Nam để hợp với tinh thần dân chủ”[2]. Người nói thêm rằng: “Văn hóa có liên lạc với chính trị rất mật thiết, vì thế cần phải làm thế nào cho văn hóa vào sâu trong tâm lý của quốc dân, nghĩa là văn hóa phải sửa đổi được tham nhũng, lười biếng, phù hoa, xa xỉ. Tâm lý của ta lại còn muốn lấy tự do, độc lập làm gốc. Văn hóa phải làm thế nào cho ai cũng có lý tưởng tự chủ, độc lập, tự do. Đồng thời văn hóa phải làm thế nào cho quốc dân có tinh thần vì nước quên mình, vì lợi ích chung mà quên lợi ích mình”. Với xã hội, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: “Văn hóa phải làm thế nào cho mỗi người dân Việt Nam từ giả đến trẻ, cả đàn ông và đàn bà, ai cũng hiểu cái nhiệm vụ của mình và biết hưởng cái hạnh phúc của mình nên được hưởng”[3], văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi.
Một vấn đề khác mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt nhấn mạnh tại Hội nghị, đó là vấn đề về nhi đồng. Người nói: “Nhi đồng Việt Nam đã tiến bộ nhiều về văn hóa. Cứ xem khi có công việc gì thích hợp để làm, các em đã làm rất tài tình. Ví dụ như cần tuyên truyền Đời sống mới, cần chống nạn mù chữ, các em diễn được ngay những vở kịch ngắn, vui mà khéo biết bao!”, vì thế, thay mặt toàn thể thiếu nhi Việt Nam, Người “kêu gọi các nhà văn hóa Việt Nam hãy chú ý đặc biệt đến nhi đồng”[4]. Tiếp theo, đại diện của Ủy ban vận động văn hóa toàn quốc đọc báo cáo nêu bật những thành tích, hoạt động của các nhà văn hóa Việt Nam trong thời gian qua, đồng thời nêu lên sự cần thiết phải đoàn kết cộng tác, giúp đỡ lẫn nhau giữa các nhà hoạt động văn hóa của cả nước trong tình hình mới. Hội nghị đã bầu ra Ủy ban văn hóa toàn quốc gồm 15 ủy viên chính thức và 5 ủy viên dự khuyết.
75 năm đã trôi qua, thực tế lịch sử đã chứng minh, tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về việc xây dựng và phát triển văn hóa được phát biểu tại Hội nghị đã thực sự trở thành kim chỉ nam xuyên suốt mọi hoạt động của ngành văn hóa. Để xây dựng được một nền văn hóa, một đất nước Việt Nam hòa bình, độc lập, tự lực, tự cường, dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng và Chính phủ đã thực hiện chiến dịch tiêu diệt “giặc đói, giặc dốt và giặc ngoại xâm”, cổ vũ và động viên nhân dân xây dựng “đời sống mới”, xây dựng và phát triển những thuần phong, mỹ tục mới trong nhân dân, từng bước nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân… Từng bước đưa văn hóa đi sâu vào quần chúng, dùng văn hóa như một sức mạnh vật chất, góp phần biến đổi các hủ tục, cải tạo con người…. Có thể nói, dưới sự lãnh đạo của Đảng và tư tưởng Hồ Chí Minh, nhân dân ta đã kế thừa, phát triển và phát huy những truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc, không ngừng sáng tạo những giá trị văn hóa mới thấm đẫm tinh thần yêu nước và lý tưởng xã hội chủ nghĩa phù hợp với đất nước và tiếp thu tinh hoa văn hóa thế giới, đưa đất nước Việt Nam vững bước trong xu thế phát triển của nhân loại tiến bộ.
Trong bối cảnh phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng như hiện nay, để xây dựng và phát triển văn hóa Việt Nam, toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta cần thực hiện một số nhiệm vụ chủ yếu như:
Thứ nhất: đổi mới phương thức bảo tồn và phát triển văn hóa, trong đó cần đặc biệt chú trọng đến việc phát triển các giá trị văn hóa Việt Nam, trọng tâm là bồi dưỡng tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, đạo đức, lối sống và nhân cách, ý thức trách nhiệm xã hội cho các tầng lớp nhân dân, nhất là thanh niên. Thực hiện những giải pháp đột phá nhằm ngăn chặn có hiệu quả sự xuống cấp về đạo đức, lối sống. Bảo vệ và phát huy các giá trị tốt đẹp, bền vững trong truyền thống văn hóa Việt Nam. Có như vậy, văn hóa mới được bảo tồn, mới thực sự trở thành nền tảng tinh thần của một xã hội lành mạnh, giàu tính nhân văn, góp phần đưa đất nước Việt Nam phát triển.
Thứ hai: phát triển công nghiệp văn hóa trở thành động lực mới của nền kinh tế. Để thực hiện có hiệu quả, phải “khẩn trương triển khai phát triển có trọng tâm, trọng điểm ngành công nghiệp văn hóa và dịch vụ văn hóa trên cơ sở xác định và phát huy sức mạnh mềm của văn hóa Việt Nam, vận dụng có hiệu quả các giá trị, tinh hoa và thành tựu của văn hóa, khoa học, kỹ thuật, công nghệ của thế giới”.
Thứ ba: bảo tồn, khai thác và phát huy nguồn tài nguyên văn hóa bằng những giải pháp cụ thể như: nghiên cứu, xác định và triển khai xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người gắn với giữ gìn, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam trong thời kỳ mới. Đẩy mạnh giáo dục, nâng cao nhận thức, ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật, bảo vệ môi trường, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc của người Việt Nam, đặc biệt là thế hệ trẻ… Tăng cường đầu tư, khai thác và phát huy tối đa các nguồn lực văn hóa đi đôi với đổi mới nội dung, phương thức quản lý, khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải, kém hiệu quả.
75 năm đã trôi qua, những luận điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chung, đặc biệt là những quan điểm của Người về xây dựng và phát triển con người Việt Nam, nền văn hóa Việt Nam được nêu lên tại Hội nghị văn hóa toàn quốc lần thứ nhất (ngày 24-11-1946) vẫn còn nguyên giá trị. Việc xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam độc lập, tự cường, tự chủ, với ba tính chất dân tộc, khoa học và đại chúng sẽ góp phần không nhỏ trong việc xây dựng đất nước Việt Nam đàng hoàng hơn, to đẹp hơn, sánh vai với các cường quốc năm châu đúng như mong muốn của Chủ tịch Hồ Chí Minh lúc sinh thời./.
ATK.