Đánh thức tiềm năng kho ảnh với gần 60.000 bức, một trong số những kho tư liệu quý hiếm vào loại bậc nhất ở Đông Nam Á về Đông phương học đang được Thư viện Khoa học xã hội thuộc Viện Thông tin Khoa học xã hội quản lý, lưu giữ.
Toàn bộ kho ảnh với nhiều tài liệu cổ do Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp (EFEO) bàn giao lại vào năm 1957 cho Thư viện Khoa học xã hội do Viện Thông tin Khoa học xã hội quản lý, hiện lưu giữ. Kho ảnh là kết quả của quá trình sưu tầm, nghiên cứu của nhiều thế hệ các chuyên gia, nhà nghiên cứu, khảo cổ, kiến trúc, lịch sử … đóng góp cho EFEO trước đây và Viện Thông tin sau này. Kho ảnh được chia thành 20 chủ đề lớn như: ảnh di tích lịch sử Việt Nam (chụp các đình, chùa, đền, miếu, điện,…), ảnh dân tộc (chụp các dân tộc thiểu số ở miền núi phía Bắc, trên cao nguyên miền Trung hay ngư dân ven biển), ảnh sinh hoạt văn hóa (chụp các lễ hội tôn giáo, tục thờ cúng, lên đồng, hát bóng…). Đặc biệt, các bức ảnh chụp các di chỉ, hiện vật Khảo cổ học, các quá trình khai quật, khu vực khai quật tại một số vùng miền ở Việt Nam (hơn 3000 ảnh), ảnh chụp các di tích Văn hóa, di chỉ hiện vật nghệ thuật Chăm, các tháp ở Thánh địa Mỹ Sơn (hơn 2000 ảnh). Đây là những tư liệu lịch sử có giá trị đối với công tác nghiên cứu hiện nay. Những bức ảnh hơn 100 năm tuổi, những bức ảnh ghi lại thời khắc lịch sử, lưu giữ truyền thống, văn hóa các dân tộc… tất cả đã tạo nên giá trị lịch sử, giá trị nghiên cứu vô giá cho kho ảnh của Viện Thông tin KHXH.
Mặc dù được coi là kho tài liệu quý, chứa đựng nhiều giá trị lịch sử, văn hóa, dân tộc, tôn giáo,… nhưng trên thực tế, theo đánh giá của Viện Thông tin Khoa học, sự lan tỏa và hiệu quả phục vụ công tác nghiên cứu chưa xứng với tầm vóc.
Bên cạnh việc đặt ra những định hướng về tổ chức bảo quản, lưu trữ việc công bố rộng rãi và quảng bá khối tư liệu ảnh chung cho công chúng toàn quốc và thế giới là việc làm cần thiết. Thời gian tới, Viện Thông tin xã hội tiếp tục đẩy mạnh quan hệ hợp tác với EFEO Paris trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của cả hai kho ảnh, bắt đầu thực hiện một dự án đầy triển vọng về số hóa và đưa lên nền tảng trực tuyến toàn bộ phông ảnh. Dự kiến 2 bên sẽ cho ra mắt website cung cấp toàn bộ các hình ảnh được số hóa từ hai phông ảnh ở Paris và Hà Nội để phục vụ cho công tác nghiên cứu của các nhà khoa học cũng như các độc giả quan tâm.
Ngày 15/12/1898, toàn quyền Đông Dương – Paul Doumer đã ký Nghị định thành lập Phái đoàn Khảo cổ thường trực tại Đông Dương. Cho đến ngày 26/2/1901, Tổng thống Pháp Esmile Loubet đã ký sắc lệnh chính thức công nhận việc thành lập EFEO, kể từ đây cơ quan này trở thành thiết chế của nhà nước Pháp. Việc thành lập EFEO mang lại nhiều lợi ích cho chính quyền thuộc địa qua việc nghiên cứu khảo cổ học, dân tộc học, lịch sử, địa lý nhân văn, ngôn ngữ, văn học và nghệ thuật kiến trúc xứ Đông Dương… góp phần bổ sung hệ thống tri thức về Ấn Độ, Trung Hoa. Bên cạnh đó, EFEO còn mang trên mình trọng trách bảo tồn và gìn giữ các công trình lịch sử ở Đông Dương. Hiện trụ sở chính ở Paris, Pháp lưu trữ hơn 200.000 bức ảnh.
Bảo tàng Lịch sử Việt Nam hiện nay chính là Bảo tàng Louis Finot của Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp
được xây dựng từ 1926. (Ảnh minh họa: EFEO)
Phương Linh